Przy pomocy platformy Interactio, 23 kwietnia 2021 roku odbyło się posiedzenie Grupy Dialogu Obywatelskiego Owoce i warzywa. Z ramienia NSZZ RI „Solidarność” w posiedzeniu uczestniczył Pan Krzysztof Krześniak. Obradom przewodniczył Garcia Fernandez (SACAR).
Pierwszym omawianym punktem porządku obrad był przegląd sytuacji rynkowej, w tym kształtujące się trendy rynkowe i ich wpływ na rynek owoców i warzyw w czasie pandemii COVID.
Prezentację w imieniu DG AGRI przedstawił Adam Kowalski, który w swoim wystąpieniu skupił się na trendach i perspektywach rynkowych dwóch produktów – jabłek i pomarańczy.
Areał sadów jabłoniowych zajmuje 490 000 ha, 73% tej powierzchni zajmują sady czterech państwa, największych producentów jabłek w UE. Ostatni sezon charakteryzował się większym popytem wewnętrznym (przyczyn należy upatrywać w pandemii) i nieco niższymi plonami, co w efekcie spowodowało ograniczenie eksportu do krajów trzecich. Spożycie jabłek na głowę to 15 kg w roku.
Powierzchnia uprawy pomarańczy w UE to 270 000 ha, z czego na Hiszpanię przypada 52% a na Włochy 29%. Dominuje spożycie świeżych pomarańczy (81% produkcji). Oczekuje się spadku importu, tendencja w eksporcie jest wzrostowa. Średnie spożycie wynosi 13 kg na mieszkańca UE.
Drugi prelegent, Juri Mara przedstawiła ogólna sytuację na rynku owoców i warzyw, z uwzględnieniem warunków klimatycznych, pandemicznych, handlu międzynarodowego i danych ekonomicznych. W drugim tygodniu kwietnia 2021 r. fala przymrozków poczyniła w wielu uprawa w Europie (winogrona, brzoskwinie, nektaryny, morele oraz w mniejszym stopniu w zależności od kwitnienia i ochrony roślin sady jabłoniowe i gruszowe) ogromne straty. Temperatura spadła do rekordowych poziomów, a szkody dotyczą przede wszystkim takich krajów, jak Francja, Włochy, Włochy, Chorwacji, Słowenia, Austria, Słowacja, Czechy, południowa część Niemiec, Hiszpania.
Pomimo kryzysu spowodowanego COVID-19, nie doszło do fragmentacji wspólnotowego rynku i została zachowana wymiana handlowa między państwami członkowskimi. W handlu międzynarodowym, jako pozytywna wiadomość powinno być traktowane unikanie działań odwetowych w odniesieniu do owoców i warzyw w ramach sporu między Boeingiem a Airbusem. Wielka Brytania w dalszym ciągu odracza kwestie certyfikatów fitosanitarnych i fizycznej kontroli towarów. Import owoców w czasie kryzysu zwiększył się dzięki cytrusom. Na spadek eksportu miał wpływ większy popyt wewnętrzny i preferencje w sprzedaży na rynkach krajowych.
Handel wewnątrzwspólnotowy był dynamiczny, w szczególności w odniesieniu do pomidorów, słodkiej papryki, cytrusów oraz jabłek i gruszek.
Marc Fleureck przedstawił informację na temat przygotowanego Komisję Europejską planu awaryjnego.
Celem planu jest zapewnienie przystępnych cenowo dostaw i uzyskanie dobrze przygotowanej wspólnej odpowiedzi na wypadek kryzysu. Komisja zaplanuje ramy prawne dla zrównoważonych systemów żywnościowych, które mają zostać wprowadzone w 2023 r.
W ostatnim miesiącach podmioty sektora owoców i warzyw wykazują się duża odpornością na sytuację kryzysową. Przeprowadzono konsultacje z zainteresowanymi stronami na temat oczekiwań dotyczących planu awaryjnego (zakończone w styczniu). Organizowane są comiesięczne spotkania z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami, w tym sesja dotycząca sektora owoców i warzyw.
W uwagach do prezentacji wskazywano na to, że eksport owoców i warzyw podlega wpływom czynników klimatycznych, lokalnemu popytowi i dostępności rynku (przykład Rosja i Algieria). Należy podejmować działania, aby w handlu z Wielką Brytanią digitalizować dokumenty i przejść na e-świadectwa fitosanitarne. Sektor owoców i warzyw jest przyzwyczajony do wahań rynkowych, niemniej oczekuje dobrej polityki w zakresie wspólnej organizacji rynku (ochrona sadów i plantacji przez ekstremalnymi zjawiskami atmosferycznymi, dostępność środków ochrony roślin).
Annette Kleimann i Alexander Klein przedstawili prezentację nt. wdrażania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych. Już kilka państw członkowskich już wdraża do swojego prawodawstwa postanowienia dyrektywy. Freshfel zwrócił uwagę, że należy zachować w miarę możliwości zharmonizowane podejście w odniesieniu do różnych przepisów dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych.
Antoine Michotte i Alexander Stein przedstawili informację o dyskusji na temat roli norm handlowych w zabezpieczaniu zrównoważonych dostaw żywności. Komisja przygotowuje nowe konsultacje w tym zakresie. Ostatnie konsultacje z 2020 r. pokazały pozytywną rolę norm. Nowe konsultacje zostaną otwarte w czerwcu. W przyszłej ocenie Komisja zbada, czy niektóre elementy zrównoważonego rozwoju powinny zostać uwzględnione w normach handlowych.
Komitet COPA COGECA z zadowoleniem przyjmuje uznanie roli norm handlowych dla owoców i warzyw.
Kolejnym punktem spotkania była strategia „Od pola do stołu” (referowała go Cinzia Tegoni). Strategia jest jednym z elementów Europejskiego Zielonego Ładu i powinna zająć się różnymi wyzwaniami systemu żywnościowego, w tym zrównoważeniem społecznym, środowiskowym i gospodarczym. Określono cele w zakresie zrównoważonej produkcji żywności (redukcja pestycydów, redukcja nawozów, cel w zakresie produkcji ekologicznej). Cele te nie są wiążące, ale inspirujące.
W przypadku owoców i warzyw rozważane są różne konkretne działania, w tym narzędzia WPR, plan działania UE na rzecz produkcji i konsumpcji produktów rolnictwa ekologicznego (I kwartał -2021), przegląd przepisów dotyczących środków ochrony roślin zawierających biologiczne substancje czynne (IV kwartał -2021) oraz plan awaryjny (IV kwartał -2021), obowiązkowe kryteria zakupów żywności (III kwartał – 2021) promujące zdrową dietę, (IV kwartał -2021) i standardy handlowe (II kwartał-2022) oraz polityka promocyjna (I kwartał-2022). Komisja promuje również globalną transformację wspierającą współpracę z krajami rozwijającymi się w kierunku zrównoważonego systemu żywnościowego.
Komisja wraz z państwami członkowskimi dokonuje przeglądu postępów w osiąganiu celów Zielonego Ładu w oparciu o zalecenia dotyczące jakości wody, różnorodności biologicznej, rolnictwa ekologicznego, stosowania pestycydów i zagrożeń z nimi związanych.
W dyskusji przedstawiciele COPA COGECA podkreślali, że europejska produkcja powinna pozostać zrównoważona i konkurencyjna, a zatem potrzebuje zestawu narzędzi, aby się rozwijać i zabezpieczyć dostawy żywności dla Europy. Należy pobudzić badania i innowacje. Poza tym należy rozwijać produkcję ekologiczną, ale z należytą starannością równoważenia podaży i popytu. COPA-COGECA apeluje również do Komisji o dopilnowanie, aby podobne wymogi dotyczące stosowania środków ochrony i nawozów były zastosowanie do krajów trzecich, aby uniknąć nierównych warunków konkurencji między producentami z UE i spoza UE, co doprowadzi do przeniesienia produkcji do krajów trzecich. Mechanizmy dostosowania emisji dwutlenku węgla muszą zostać rozszerzone na import produktów rolnych.
Produkcja ekologiczna musi być podtrzymywana, aby sprostać rosnącemu popytowi wśród europejskich konsumentów. Istnieje potrzeba wzrostu liczby substancji naturalnych, które zastąpią substancje syntetyczne w ochronie roślin. Dla zapewnienia nowych substancji aktywnych należy przyspieszyć proces ich rejestracji. Potrzeba więcej badań i innowacji, aby umożliwić stosowanie większej ilości alternatywnych substancji aktywnych.
Plan działania UE w zakresie produkcji ekologicznej został opracowany, aby zapewnić osiągnięcie celu „Od pola do stołu”, zgodnie z którym 25% gruntów rolnych będzie ekologicznych do 2030 r. Plan działania zawiera kompleksowe podejście obejmujące konsumpcję, produkcję, zrównoważony rozwój. Jego celem będzie utrzymanie kierowania popytem na rynku produktów ekologicznych, obejmującego cały łańcuch wartości, angażując w ten proces zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne. Będzie również miał na celu zmobilizowanie różnych narzędzi i budżetu UE, w tym WPR i innych programów (badania i innowacje, promocja).
Plan działania będzie miał na celu stymulowanie popytu i zaufania konsumentów poprzez działania na różnym poziomie, a mianowicie identyfikowalność, handel detaliczny, w ramach programów szkolnych, w publicznych „zielonych” zamówieniach publicznych, w stymulowaniu konwersji, wzmacniając zaufanie całego łańcuch wartości poprzez kontrole i identyfikowalność, a także zwiększanie wkładu rolnictwa ekologicznego w zrównoważony rozwój.
COPA COGECA podkreśliła, że istnieje potrzeba przyspieszenia procesu rejestracji biosubstancji i uzyskania odpowiednich naturalnych narzędzi do ochrony w produkcji ekologicznej.
Rexa Horgana (DG Santo) przedstawiła plan przegląd dyrektywy ws. zrównoważonego stosowania pestycydów. Pierwszy etap to ocena dyrektywy pod katem poprawy uregulowań prawnych, ten etap powinien zakończyć się do końca II kwartału 2021 roku. Drugi etap to ocena wpływu planowanej zmian w dyrektywie – to działanie ma zostać zakończone do IV kwartału 2021 r. Następne zostanie przygotowany wniosek legislacyjny – powinien zostać uruchomiony w I kwartale 2022 r.
Komisja otrzymała 360 informacji zwrotnych z portalu lepszego stanowienia prawa w ramach pierwszego procesu oceny. Wszystkie uwagi są dostępne na portalu Komisji. Główny nacisk położono na stanowiska interesariuszy: dostosowanie dyrektywy do strategii „Od pola do stołu”, równowaga zdrowia i ryzyka, konkurencyjność rolnictwa UE w kontekście globalnym, znaczenie ochrony wód i stref buforowych, wpływ zmiany klimatu i łagodzenie skutków działania agrofagów.
Punkt dotyczący integrowanej ochrony przedstawił Marcin Zarzycki z DG AGRI. Komisja prowadzi dwa badania dotyczące sposobu ograniczenia stosowania niebezpiecznych pestycydów. Badania rozpoczęły się pod koniec ubiegłego roku, aby dokonać przeglądu praktyk rolniczych. Badania ocenią korzyści i skuteczność alternatywnych metod ochrony tj. np. płodozmian i mechaniczne odchwaszczanie w celu ograniczenia stosowania pestycydów.
W dyskusji COPA COGECA wskazała, że ograniczenie dostępności substancji czynnych mogłoby prowadzić do większej odporności agrofagów i mniejszej konkurencyjności europejskiego rolnictwa. Komisja potwierdza, że jest świadoma tych obaw i bierze je pod uwagę.
Informację o rejestracji substancji aktywnych przedstawiła Karin Nienstedt DG SANTE. Komisja przypomniała, że rejestracja substancji czynnych opiera się na nauce i obszernej ocenie ryzyka opartej na danych dostarczonych przez producenta. Przedstawiony został status substancji czynnych – mankozeb, abtamektyna, kaptan. Odnośnie kaptanu, substancja jest nadal dozwolona, ale otwarta jest debata w stałej komisji. Decyzja mogłaby zostać podjęta w ciągu roku. Obecnie trwają konsultacje z państwami członkowskimi, ale Komisja nie może jeszcze skomentować spodziewanego wyniku tej dyskusji.
W dyskusji zwracano uwagę na potrzebę całościowego przeglądu procesu, ponieważ w krótkim czasie można pozbawić producentów substancji aktywnych i pozostawić uprawy bez ochrony przed szkodnikami i chorobami grzybowymi. Istnieje ryzyko, że wycofanie kilku kluczowych substancji aktywnych pozbawi ochrony sady jabłoniowe i gruszowe.
W kolejnym punkcie, przedstawiciel włoskiej spółdzielni COOP SOLE przedstawił prezentację na temat alternatywnych metod w ochronie owoców i warzyw. Spółdzielnia COOP SOLE produkująca truskawki we Włoszech, stosuje alternatywne w stosunku syntetycznych pestycydów metody ochrony, w tym metody biologiczne i agrotechniczne.
W dalszej części posiedzenia Luc Berlottier z DG AGRI przedstawił skonsolidowane dane z lat 2014-2018 (w porównaniu do 2019 r.) dotyczące wykorzystania budżetu środowiskowego w ramach programów operacyjnych organizacji producentów. Na działania środowiskowe średnio przeznacza się 15% budżetu. Całkowita wartość programów operacyjnych organizacji producentów osiąga 1725 miliardów euro z następującym podziałem: planowanie produkcji (27% – około 450 milionów euro), poprawa jakości (25% – około 400 milionów euro), zwiększenie wartości handlowej (21% -350 mln euro), środki środowiskowe (15% – ok. 240 mln euro), zapobieganie kryzysom i zarządzanie kryzysowe (6% – ok. 80 mln euro), inne środki (4% – ok. 65 mln euro) i promocja (2% – ok. 40 mln euro). Środki na działania środowiskowe dotyczą następujących obszarów: produkcja ekologiczna, integrowana produkcja, lepsze wykorzystanie lub zarządzanie wodą, ochrona gleby, różnorodność biologiczna i utrzymanie siedlisk, oszczędność energii, redukcja odpadów, transport i marketing.
Luc Berlottier przedstawił aktualny stan negocjacji trójstronnych w sprawie reformy WPR, w szczególności w odniesieniu do owoców i warzyw, zasady dotyczące funduszy operacyjnych oraz zalecenia Komisji w sprawie planów strategicznych i ekoprogramów WPR. Komisja przedstawia przegląd stanu zaawansowania reform, które są kontynuacją rozmów trójstronnych. Nadal istnieją różne stanowiska Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie wspólnej organizacji rynków. W sprawach strategicznych planów krajowych, w rozmowach trójstronnych odnotowano pewne postępy.
Giulii Medico przedstawił realizację programów szkolnych. Pandemia COVID wpłynęła na realizację programu w roku szkolnym 2019/2020 (liczba uczniów, budżet i wielkość dystrybucji). Łącznie rozdano owoce i warzywa w ilości 53 000 ton w porównaniu z 71 200 tonami w poprzednim roku szkolnym.
Budżet programu wyniósł 94,2 mln euro w tym roku w porównaniu do 119 mln euro w roku poprzednim. Średnia wykonania budżetu na program w UE na lata 2019/2020 wyniosła średnio 64,4%. Orientacyjny budżet na lata 2021/2022 wynosi 130,6 mln EUR. Całkowity budżet zostaje zmniejszony z powodu Brexitu, ponieważ część przypadająca na Wielką Brytanię zostaje usunięta. Ostateczny budżet na owoce i warzywa wyniesie 125,6 mln euro do redystrybucji między państwa członkowskie. Program szkolny zostanie poddany przeglądowi w 2023 r. Mapa drogowa i wstępna ocena skutków zostanie uruchomiona w celu zidentyfikowania wyzwań.
Mathias Schuppe (DG SANTE) przedstawił Europejski plan walki z rakiem. Plan obejmuje 4 filary: zapobieganie, wczesne wykrywanie, diagnozowanie i jakość życia pacjentów i osób, które wyzdrowiały. Budżet planu wynosi 4 miliardy euro i zapewnia konkretne działania dla wszystkich czterech filarów. Zainteresowane strony powinny dołączyć do platformy polityki zdrowotnej, aby wzmocnić działania planu UE na rzecz walki z rakiem, w ramach którego owoce i warzywa mają do odegrania ważną rolę w profilaktyce opartej na zdrowej diecie.
