Wstęp

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych „Ustanawia się system określeń jakościowych stosowanych fakultatywnie, którego celem jest ułatwienie przekazywania [przez producentów] na rynku wewnętrznym informacji o cechach i właściwościach stanowiących wartość dodaną produktów rolnych” (art. 27).

W odniesieniu do projektu aktów delegowanych, przedstawionych podczas ostatniego posiedzenia grupy doradczej, w dn. 25 czerwca, dotyczących zastrzeżenia określenia jakościowego stosowanego fakultatywnie „produkt z mojego gospodarstwa” i stosowania określenia jakościowego stosowanego fakultatywnie „produkt górski”, Copa-Cogeca pragnie podkreślić swoje poglądy i obawy, tak aby zagwarantować podjęcie odpowiedniej decyzji. Jako że przedmiotowe kwestie są złożone oraz wrażliwe z punktu widzenia rolników i spółdzielni rolnych, należy uwzględnić ich uwagi.

Określenie jakościowe stosowane fakultatywnie „produkt z mojego gospodarstwa”

a.  Uwagi ogólne

Copa -Cogeca zdaje sobie sprawę z tego, jak ważne jest opracowanie instrumentów promujących krótkie łańcuchy dostaw i sieci sprzedaży lokalnej, stanowiące dodatkowy rynek zbytu dla rolników.

Ogólnie rzecz biorąc jesteśmy zadowoleni, że instytucje rozważają wiele możliwości zwiększenia wartości inicjatyw rolników, spółdzielni i innych rodzajów organizacji producentów, polegających na prowadzeniu sprzedaży na rynkach lokalnych i za pośrednictwem sieci krótkich łańcuchów dostaw. Stworzenie wspólnych ram dla identyfikacji tego rodzaju inicjatyw na szczeblu UE może pomóc w zaspokojeniu konkretnych potrzeb podmiotów, które pragną skuteczniej informować konsumentów o wartości dodanej swoich wyrobów.

Ramy te mogłyby okazać się wyjątkowo korzystne dla niektórych producentów, zainteresowanych stosowaniem europejskiego systemu zapewniania jakości (ChNP, ChOG, GTS) lub innego krajowego, regionalnego, publicznego lub prywatnego systemu certyfikacji, do których jednak nie mają oni dostępu ze względu na nadmierne obciążenia finansowe lub administracyjne wynikające z ich stosowania.

Zdaniem Copa-Cogeca, kwestia krótkich łańcuchów dostaw i sprzedaży lokalnej nie może ograniczyć się do utworzenia oświadczeń zwiększających wartość produktu na szczeblu UE. Rolnicy i grupy producentów często zmagają się z trudnościami związanymi z podjęciem tego rodzaju inicjatyw. Dlatego też uważamy, że należy opracować także odpowiednie przepisy na szczeblu UE, w szczególności w zakresie promocji i polityki rozwoju obszarów wiejskich.

Stworzenie takiego narzędzia będzie według nas miało sens jedynie, jeśli będzie ono zgodne z obowiązującymi przepisami. Zagwarantuje to, że nie wywrze ono negatywnych skutków na działania już podejmowane w niektórych państwach członkowskich (np. tworzenie lokalnych kanałów łączących inicjatywy takie jak wdrażanie systemów jakości, oznaczanie pochodzenia produktu, francuski program Produit fermier (produkt z gospodarstwa) itp.).

W związku z ewentualnym podjęciem tego rodzaju inicjatyw, zwiększających wartość produktów, Copa i Cogeca określiły kilka priorytetów:

• Solidne podstawy określone na szczeblu UE.
• Przepisy dobrowolne: państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji odnośnie do ich zastosowania (lub nie) na szczeblu krajowym.
• Aby jak najbardziej ograniczyć potencjalne koszty ponoszone przez rolników, przy równoczesnym zagwarantowaniu przekazywania konsumentom rzetelnych i jasnych informacji, wolelibyśmy, aby projekt ten rozpoczął się od opracowania wspólnej definicji na szczeblu UE.

b.  Uwagi szczegółowe do rozporządzenia delegowanego Komisji dotyczącego zastrzegania określenia jakościowego stosowanego fakultatywnie „produkt z mojego gospodarstwa” i ustanawiającego warunki jego użycia

W odniesieniu do projektu aktu delegowanego, przedstawionego podczas ostatniego posiedzenia grupy doradczej, w dn. 25 czerwca, Copa-Cogeca jest zdania, że choć art. 30, ust. 1 uprawnia Komisję do przyjmowania aktów delegowanych dotyczących zastrzeżenia określenia jakościowego stosowanego fakultatywnie w zależności od oczekiwań konsumentów czy sytuacji na rynku, nie można zignorować przepisów art. 55 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych. O ile dobrze rozumiemy, sprawozdaniu dotyczącemu rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej (przewidzianemu najpóźniej na dzień 4 stycznia 2014 r.) „w razie konieczności towarzyszyć będą stosowne wnioski ustawodawcze dotyczące stworzenia systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej” zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą.

Copa-Cogeca pragnie podkreślić, że projekt zdaje się mylić dwa różne cele: z jednej strony wymogi związane z produkcją (w tym etapy produkcji i jakość), a z drugiej warunki wprowadzania produktów na rynek (krótkie łańcuchy dostaw i sprzedaż lokalna). Ograniczenie liczby pośredników do jednego oznacza, że produkt zostanie sprzedany za pośrednictwem krótkiego łańcucha dostaw, ale niekoniecznie że jest to produkt lokalny. Definicja „bliskości” nie jest jasna, dlatego też potrzeba dalszych dyskusji. Projekt w obecnej formie nie zwiększa wartości sprzedaży lokalnej.

Jeśli chodzi o etapy produkcji, cieszymy się, że wszystkie będą podlegać kontroli rolników aż do momentu, w którym dany produkt można sprzedać. Dlatego też etapy produkcji powinny odbywa
ć się w tym samym gospodarstwie lub w ramach tej samej grupy producentów, biorąc pod uwagę to, że projekt przewiduje pewne odstępstwa, takie jak dla tłoczenia lub uboju, jeśli etapy te nie są możliwe ze względów technicznych lub gospodarczych.

W odniesieniu do art. 2 Zrzeszenie producentów oraz ograniczenia do mikroprzedsiębiorstw, Copa-Cogeca jest zdania, że, mając na uwadze ochronę interesów rolników i zrzeszeń producentów rolnych (spółdzielni, OP itp.), ograniczenie to jest bardzo restrykcyjne i nie odzwierciedla różnorodności inicjatyw spółdzielni w dziedzinie krótkich łańcuchów dostaw i sprzedaży lokalnej. W związku z powyższym proponujemy, aby ograniczenie to było przynajmniej na poziomie małych przedsiębiorstw[1]. Byłoby to szczególnie korzystne dla drobnych producentów rolnych w niektórych regionach, ponieważ w ten sposób mogliby oni łączyć się w grupy.

Określenie jakościowe stosowane fakultatywnie „produkt górski”

a.  Uwagi ogólne

Ogólnie rzecz biorąc Copa-Cogeca jest zdania, że określenie jakościowe stosowane fakultatywnie „produkt górski” jest kluczowym instrumentem pozwalającym na uznanie wartości działań producentów usytuowanych na obszarach górskich oraz że spełnia uzasadnione oczekiwania konsumentów.

Produkty, co do których już stosuje się krajowe lub regionalne nazwy lub etykiety, mogą również skorzystać na tym określeniu jakościowym stosowanym fakultatywnie, pod warunkiem, że system ten będzie na tyle elastyczny, że wprowadzenie ww. określenia nie wpłynie negatywnie na aktualnie obowiązujące systemy krajowe (np. przepisy we Francji).

Copa i Cogeca zgadzają się, że z założenia wszystkie etapy produkcji (produkcja surowców, przygotowanie i przetwarzanie) powinny odbywać się na tym samym „obszarze górskim”, tak aby producent mógł stosować to zastrzeżone określenie.

Niemniej jednak, można zezwolić na pewne odstępstwa, zwłaszcza gdy są one uzasadnione względami technicznymi/ograniczeniami naturalnymi i pod warunkiem, że nie następuje zmiana istotnych cech produktu.

Może to odnosić się np. do niektórych surowców, stanowiących niewielką część produktu gotowego (takich jak sól czy przyprawy).

Należy także zdefiniować warunki, w których niektóre pasze mogą pochodzić spoza obszaru górskiego (można ustanowić kryteria definiujące pasze jako pochodzące „zasadniczo z danego obszaru geograficznego” – np. poprzez ustalenie minimalnej części paszy, która musi pochodzić z „obszaru górskiego” lub określenie, które rodzaje pasz mogą nie występować na obszarach górskich ze względu na ograniczenia naturalne i fizyczne).

W niektórych przypadkach można dopuścić szerszą definicję „obszaru górskiego”, w celu uwzględnienia konkretnych sytuacji, takich jak wypas zwierząt (np. latem i/lub na wiosnę zwierzęta pasą się na obszarach górskich, a zimą schodzą do dolin).

Ponadto przetwarzanie (np. działania związane z ubojem) mogą, pod pewnymi warunkami, odbyć się poza wskazanym obszarem geograficznym.

b.  Uwagi szczegółowe do rozporządzenia delegowanego Komisji dotyczącego stosowania określenia jakościowego stosowanego fakultatywnie „produkt górski”

W odniesieniu do projektu aktu delegowanego, przedstawionego podczas ostatniego posiedzenia grupy doradczej, w dn. 25 czerwca, Copa-Cogeca jest zdania, że niektóre odstępstwa należy poddać przeglądowi, tak aby zwiększyć wartość górskich łańcuchów dostaw.

Produkcja zwierzęca nie może opierać się na paszy pochodzącej w całości z obszarów górskich. W badaniu pt. Oznaczanie produktów rolnych i spożywczych pochodzących z obszarów górskich, przeprowadzonym przez WCB, zauważono, że uprawa zbóż i roślin białkowych jest trudna na większości obszarów górskich ze względów meteorologicznych oraz z powodu braku gruntów uprawnych. W związku z powyższym Copa i Cogeca uważają za zbyt restrykcyjne odstępstwa zaproponowane przez Komisję Europejską w art. 2, ust.2 odnośnie do pasz, których produkcja nie jest możliwa na obszarach górskich. W związku z warunkami meteorologicznymi (takimi jak susze, mróz itp.) i ich konsekwencjami odstępstwo to, według którego pasze wyprodukowane poza obszarem górskim nie mogą przekraczać połowy paszy spożytej przez zwierzę w ciągu roku w przypadku nieprzeżuwaczy oraz jednej trzeciej w przypadku przeżuwaczy (wyrażonych w obydwu przypadkach jako udział masy suchej) staje się bardzo restrykcyjne.

Należy uwzględnić to, że szczególnie w przypadku zwierząt z żołądkiem jednokomorowym zdecydowana większość zbóż i roślin białkowych pochodzi spoza obszarów górskich. Copa-Cogeca pragnie podkreślić, że ilość zbóż na obszarach górskich jest niewystarczająca, aby zapewnić paszę dla hodowanych tam zwierząt.

Jeśli chodzi o przetwarzanie, Copa-Cogeca uważa, że systematyczne odstępstwa powinny ustąpić miejsca uzasadnieniom w odniesieniu do poszczególnych przypadków. Aby chronić obszary górskie, na których występuje wiele ograniczeń, należy utrzymać wartość dodaną produktów górskich i pamiętać, że sytuacja w różnych częściach Europy jest bardzo zróżnicowana. Jednocz
eśnie wyrażamy zadowolenie z tego, że państwa członkowskie będą miały możliwość ograniczenia stosowania tych odstępstw w odniesieniu do produktów wytworzonych na ich terytorium.

Na zakończenie pragniemy zwrócić Państwa uwagę na dwa sektory: wieprzowiny i akwakultury. Copa-Cogeca uważa bowiem, że należy rozważyć pewne odstępstwa dla tych sektorów, o których nie wspomniano w projekcie aktu delegowanego. Copa-Cogeca jest zdania, że sektory te znajdują się w podobnej sytuacji, jak sektor pszczelarski, w którym cukier, którym karmione są pszczoły, może pochodzić spoza obszarów górskich.