4 kwietnia 2019 r. w Brukseli, w siedzibie COPA COGECA odbyło się posiedzenie grupy roboczej „Owoce warzywa”.
Po kwestiach organizacyjnych, pierwszym punktem programu spotkania były zmiany klimatyczne. COPA COGECA w dniu 14 lutego br. przyjęła dokument w sprawie wkładu rolników, właścicieli lasów i spółdzielców w wychwytywanie i sekwestrację dwutlenku węgla. Rolnictwo i leśnictwo odgrywają szczególną rolę, oraz są nieodzownymi partnerami dążącymi do osiągnięcia celu porozumienia paryskiego. Od 1990 roku udało nam się zredukować emisję gazów cieplarnianych o ponad 20% przy jednoczesnym zwiększeniu produktywności i jakości żywności. Europejskie rolnictwo stało się, zatem coraz bardziej efektywne pod względem klimatycznym i coraz bardziej zrównoważone, a fakt ten jest uznawany na poziomie międzynarodowym.
Potrzeba odpowiedzieć na pytania, jakie wyzwania stoją przez branżą odnośnie zmian klimatycznych i jakie narzędzia polityki rolnej są potrzebne. Kwesta ta jest szczególnie ważna, ponieważ 40% budżetu WPR ma być przeznaczone na działania środowiskowe, Potrzebujemy spójnej polityki w walce ze zmianami klimatycznymi. Prowadzone są konsultacje różnych grup COPA COGECA na temat zmian klimatu. We wrześniu lub październiku br. planowane jest przedstawienie wspólnego stanowiska w tej sprawie.
W trakcie dyskusji uczestnicy wyrażali opinię, że rolnicy są ofiarami ocieplenia klimatu. Niedostateczna ilość opadów odbija się na poziomie produkcji i powoduje, że trzeba ponosić dodatkowe koszty związane z nawadnianiem upraw. W Europie w związku w wyższymi temperaturami pojawiają się nowe szkodniki, które wcześniej nigdy nie występowały. Przykładem takiego szkodnika jest Drospophila suzukii (muszka plamoskrzydła). Komisja Europejska wycofuje kolejne substancje aktywne, zawężając spektrum możliwych do stosowania pestycydów.
Delegacja holenderska zgłosiła wniosek o zajęcie się w punkcie sprawy różne, substancją aktywną zapobiegającą kiełkowaniu ziemniaków. Potrzebne jest zwrócenie się o ponowną zgodę na stosowanie tiuramu.
We wrześniu br. kończy się kadencja przewodniczącego i wiceprzewodniczących grupy „Owoce Warzywa”. Na następnym posiedzeniu grupy będą przeprowadzone wybory spośród wcześniej zgłoszonych kandydatur. Delegacje państw członkowskich będą miały do wykorzystania przysługującą im ilość głosów, a kandydatura będzie musiała otrzymać 77% wszystkich głosów.
Kolejną poruszaną sprawą była reforma WPR. W poniedziałek i wtorek odbyły się głosowania ws. planów strategicznych. Kolejne kroki będą podejmowane już po wyborach do Parlamentu Europejskiego. Od 22 lipca br. będą odbywały się posiedzenia komisji Parlamentu Europejskiego. Będzie dokonana ocena aktualnego stanu i dojdzie prawdopodobnie do zgłoszenia poprawek.
Kolejnym punktem porządku posiedzenia były sprawy nieuczciwych praktyk handlowych. Zbliżamy się do końca początkowego etapu wprowadzania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych. Głosowanie nad dyrektywną przewidziane jest na kwiecień, po 7-10 dniach zostanie ona opublikowana, państwa członkowskie będą miały 2 lata na jej transponowanie i następne 6 miesięcy na implementację. Państwa członkowie muszą wprowadzić minimalne zakres przepisów podanych w dyrektywie, mogą rozszerzyć te przepisy poza obowiązujące minimum.
Komisja Europejska 25 lutego br. zorganizowała konferencję dotyczącą przejrzystości rynki. Planowane jest uruchomienie dwóch nowych obserwatoriów runku, w tym jednego dla owoców i warzyw. Komisarz Hogan jest za ustanowień grupy roboczej ds. zarządzania rynkiem, ryzykiem i przejrzystością. Jest propozycja, żeby usprawnić dotychczasowy system zbierania informacji o rynku i znacząco poszerzyć zakres zbieranych danych. Należy też usprawnić system informowania o cenach lepiej wykorzystując nowoczesne technologie. Należy również dokonywać porównywania kosztów produkcji i informacji o cenach uzyskiwanych przez rolników. Ponadto należy stworzyć obserwatorium łańcucha żywnościowego, które będzie zajmować się m. in. zbieraniem informacji o marżach na poszczególnych etapach łańcucha. Złożoność przedstawionych propozycji wzrasta i tak do przeprowadzenia usprawnienia potrzebny jest tylko akt wdrożeniowy, a do wprowadzenia ostatniej pozycji konieczne jest przyjęcie rozporządzenia. 15 kwietnia br. komisarz Hogan poinformuje, na jakim etapie są prace dotyczące przejrzystości rynku.
W dyskusji podnoszono, że konsumenci są zszokowani jak nierówno rozdzielana jest wartości w łańcuchu dostaw. Cena płacona rolnikowi stanowi niewielki ułamek ceny na półce sklepowej.
18 marca br. pojawiło się nowe rozporządzenie dotyczące norm handlowych określających nowe standardy jakości owoców i warzyw.
W dalszej części prowadzona była dyskusja na temat wprowadzania w krajach członkowskich funduszy wzajemnego inwestowania w ramach reformy Omnibus.
Duże zainteresowanie wzbudziła kwestia brexitu. Wyjście Wielkiej Brytanii z UE przysparza dużo problemów sektorowi owoców i warzyw. Nawet stosowanie zerowej stawki celnej w eksporcie produktów do Wielkiej Brytanii nie rozwiązuje wszystkich problemów, bo istniej ogromna niepewności dotycząca systemu odpraw celnych. Sytuacja związana w berexitem jest bardzo dynamiczna i nie można powiedzieć nic pewnego o przyszłości tego procesu.
Kolejnym omawianym tematem było funkcjonowanie grup dialogu obywatelskiego. Jest zalecenie COPA COGECA żeby nie spieszyć się z wypełnianiem ankiety dotyczącej grup dialogu obywatelskiego i wstrzymać się do czasu określania wspólnego stanowiska. Z niepokojem przyjęto informację, że istnieje domniemana propozycja przyznająca jedno miejsce dla organizacji w grupie dialogu obywatelskiego. COPA COGECA przygotowała szereg uwag dotyczących funkcjonowania grup dialogu obywatelskiego.
Odnoście problemu czarnej plamistości cytrusów wyrażano opinię, że kontroli należy poddawać importowane cytrusy zarówno z przeznaczeniem dla konsumpcji, jak i te przeznaczone dla przetwórstwa.
Rozpoczęto prace nad nową listą chorób i szkodników, która obejmie nową kategoryzację szkodników kwarantannowych.
W kwestii stosowania substancji aktywnych – wycofano stosowanie dikwatu a w sprawie chloroprofamu nie podjęto żadnej decyzji. Należy podjąć lobbing w państwach członkowskich w sprawie wsparcia finansowego platformy UE koordynującej działania w zakresie zastosowań małoobszarowych środków chemicznych.
Prowadzono dyskusje w sprawie poziomu pozostałości. Zastosowanie wody do mycia owoców nie powinno powodować przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia chloranów.
Notatka z posiedzenia Grupy Dialogu Obywatelskiego Owce warzywa, 5 kwietnia 2019 r. Bruksela, siedziba Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Po przyjęciu porządku dziennego i zatwierdzeniu protokołu z poprzedniego posiedzenia, Grupa Dialogu Obywatelskiego przystąpiła do omówienia aktualnych zmiana w Wspólnej Polityce Rolnej. Trwa proces instytucjonalny dotyczący propozycji Komisji Europejskiej. Komisja ds. rolnictwa Parlamentu Europejskiego zmieniła podejście Komisji Europejskiej. W poniedziałek odbyło się głosowanie zmieniające ws. Wspólnej Organizacji Rynku. Parlament Europejski nie jest w stanie przyjąć propozycji w pierwszym czytaniu. Trwają prace we wszystkich formatach Rady Europejskiej. Państwa członkowskie nie spieszą się z zajęciem stanowiska, gdyż czekają na określenie wieloletnich ram finansowania. Nastąpiło zmniejszenie działań środowiskowych. Był to główny punkt debaty w Komisji ds. rolnictwa PE. Komisja opowiedziała się za zmniejszeniem udziału na działania środowiskowe do poziomu 10% środków w programach operacyjnych. Nie ma jeszcze w tej sprawie ostatecznego stanowiska Rady Europejskiej. Na poziomie kraju członkowskiego powinien obowiązywać jeden plan strategiczny dotyczący sektora owoców i warzyw. Najważniejsza kwestią jest to, żeby w państwach członkowskich, w których są uznane organizacje producenckie miały one zapewnioną możliwość uzyskania takiej samej pomocy.
Kolejnym tematem posiedzenia było tworzenie obserwatorium dla owoców i warzyw. Decyzja o utworzeniu obserwatorium zapadła w styczniu br. Określono główny cel obserwatorium – zapewnienie lepszej przejrzystości rynku i poprawienie dostępu do informacji rynkowej. Powstanie obserwatorium pozwoli na uzyskanie wiedzy o funkcjonowaniu rynków i problematyce zmienności cen. Spodziewane jest również polepszenie monitorowania rynku, co wpłynie na trafniejsze przewidywanie sytuacji kryzysowych.
Na obserwatorium składać się będzie rada gospodarcza złożona z ekspertów sektora owoców i warzyw. Dodatkowym elementem obserwatorium będzie strona (portal) internetowa, na której publikowane będą dla 4 głównych produktów (w tym dla jabłek), statystyki raporty cenowe, i informacje o stanach magazynowych, oraz publikacje okresowe i prognozy.
Zwracano uwagę, że produkty sektora owoców i warzyw nie podlegają tak dużej standaryzacji, jak np. zboże czy mleko w proszku. Jest kwestią dyskusyjną, które dane i jak je przedstawiać w formie agregatowanej. Problemem może okazać się jak ustalić cenę reprezentatywną dla jabłek skoro jest taka wielość odmian. W radzie gospodarczej przewidziane są 4 podgrupy ekspertów. Każda z podgrup będzie liczyła maksymalnie 20 osób (producenci, dystrybutorzy, handel hurtowy, organizacje konsumenckie). Każda z podgrup będzie miała 3 całodniowe spotkania w ciągu roku. Będą też spotkania nadzwyczajne, jeżeli będzie tego wymagała sytuacja rynkowa.
Prawdopodobnie pierwsza wersja strony internetowej obserwatorium owoców i warzyw ukaże się już w czerwcu 2019 roku.
Wśród głosów w dyskusji pojawiały się uwagi, że bardzo ważne jest to, aby wyniki prac obserwatorium wpływały na decyzje o podejmowaniu interwencji na rynku. Przy zbieraniu informacji na temat cen należy brać pod uwagę ceny, jakie otrzymują rolnicy i jakie mają koszty wytworzenia. Pytano, czy obserwatorium będzie monitorowało marże na poszczególnych etapach łańcucha dostaw.
Powołane zostało konsorcjum (w jego skład wchodzi m. in. firma Deloitte), którego celem jest badanie roli grup dialogu obywatelskiego i ich wpływu na politykę rolną. Badanie składa się z 4 etapów: opis struktury, obserwacja, analiza i sporządzenie raportu.
Generalnie uczestnicy dyskusji wyrażali pozytywne opinie na temat funkcjonowania grup dialogu obywatelskiego. Zwracano uwagę na utrzymanie odpowiedniej ilości spotkań w roku.
Kolejnym punktem posiedzenia było wdrażanie zmian Omnibus. Podkreślono, że zmiany zawarte w Omnibusie są elementem poprzedzającym właściwą reformę.
Obecnie nie wystarczająco wykorzystywane są fundusze wzajemnego inwestowania. Fundusze te mogą być użyte w sytuacjach kryzysowych, kiedy ceny produktów spadają o co najmniej 20%.
Kapitał wyjściowy funduszy wzajemnego inwestowania może pochodzić z programów rozwoju obszarów wiejskich. W tym względzie nie może dochodzić do podwójnego finansowania. Fundusze wzajemnego inwestowania przeznaczone są dla organizacji producenckich. Muszą powstać zalecenia prawne dla państw członkowskich w zakresie tworzenia funduszy wzajemnego inwestowania, aby zwiększyć efektywność i ograniczyć niepewność w tej kwestii.
Oceniono, że obecny poziom przejrzystości rynku owoców i warzyw jest niewystarczający. Komisja Europejska powinna mieć bardzo aktualne dane o sytuacji rynkowej. Przejrzystość rynku korzystnie wpływa na produkcję, lepsze zarządzanie rynkiem, zmniejsza potrzebę interwencji. Przejrzystość rynku korzystnie wpływa na interesy konsumentów i ochronę środowiska naturalnego. Wyrażano obawy o koszty działań zwiększających przejrzystość rynku i kolizję interesów w odniesieniu do ujawniania danych handlowych. Dane prezentowane powinny być agregatowane, aby zapewnić poufność.
Poruszono kwestię wprowadzenia dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych podkreślając, że chroni słabszych dostawców przed silnymi odbiorcami i określa tylko minimalny poziom ochrony przed nieuczciwymi praktykami a państwa członkowskie tą ochronę mogą zwiększyć w ustawodawstwie krajowym.
Kolejnym punktem były kwestie związane z brexitem. Dyskutanci wyrażali niepokój o kwestie logistyczne związane z eksportem owoców i warzyw do Wielkiej Brytanii. Transport do Wielkiej Brytanii stanowi 10% przewozów europejskich. Dziś odprawa samochodu ciężarowego wjeżdżającego do Wielkiej Brytanii zajmuje ok. 15 sekund. Wprowadzenie jakichkolwiek formalności wjazdowych spowoduje powstanie gigantycznych kolejek. Jest obietnica, że przez 6-9 miesięcy nie będzie prowadzona kontroli granicznych. Nie ma natomiast pewnych informacji na temat obowiązku przedstawiania certyfikatów zgodności. Państwa członkowskie powinny same zdecydować czy będzie wymagany certyfikat zgodności w przypadku importu z Wielkiej Brytanii.
W następnym punkcie omawiano „Program dla szkół” (kontynuacja programów „Owoce i warzywa w szkole” i „Mleko w szkole”). Polska należy do państw, które dobrze wykorzystują środki z tego programu. Średnia cena porcji owoców rozdawanych w polskich szkołach to 0,09 euro, a średnie dla UE to 0,22 euro. Niektóre kraje w małym procencie wykorzystują środki z programu a Grecja po zgłoszeniu w nim uczestnictwa nie była w stanie go przeprowadzić. W dyskusji wracano uwagę, że rozdawane dzieciom owoce powinny być produktami lokalnymi. Ważną rolę w utrwalaniu nawyków zdrowego żywienia odgrywają działania towarzyszące np. wizyty dzieci w gospodarstwach.
W punkcie dotyczącym sytuacji rynkowej przedstawiono poziomy cen na główne produkty sektora w państwach będących najważniejszymi ich producentami. Pokazany był wpływ warunków pogodowych na przebieg zbiorów, podaż i w konsekwencji na ceny. W odniesieniu do rynku jabłek podkreślano rekordowe zbiory w minionym sezonie i problemy ze zbytem. Przedstawiciele COPA COGECA z Belgii i Polski zaapelowali do KE o ponowne rozważenie uruchomienia tymczasowych nadzwyczajnych środków wsparcia dla producentów jabłek i gruszek .
W kolejnym punkcie została przedstawiona informacja o dynamicznym rozwoju upraw ekologicznych w różnych częściach świata. Uczestników zdziwił bardzo duży wzrost powierzchni upraw ekologicznych w regionach słynących z prowadzenia upraw GMO. Nasuwają się pytania o ekwiwalentność danych o powierzchni upraw ekologicznych w państwach trzecich z wymogami jakie stawiane są rolnictwu ekologicznemu w EU.
Kolejne przesiedzenie grupy przewidziano na 26 września 2019 r.
Krzysztof Krześniak
Ekspert NSZZ RI „Solidarność”, Wiceprzewodniczący Grupy roboczej Copa Cogeca „Owoce i Warzywa”
