W dniu 26 czerwca br. w Warszawie odbyła się konferencja pt.: „Możliwość stabilizacji dochodów gospodarstw rolniczych w Polsce na przykładzie innych krajów”. Organizatorem wydarzenia był NSZZ RI „Solidarność” przy wsparciu Fundacji Wspierania Ubezpieczeń Wzajemnych. Podczas konferencji wszyscy zgodnie stwierdzili, że działalność rolnicza wiąże się z dużym ryzykiem i różni się od innych rodzajów działalności wytwórczej w gospodarce wysoką zmiennością uzyskiwanych wyników ekonomicznych, szczególnie ze względu na ścisłe uzależnienie wyników produkcyjnych od czynników klimatycznych.
Przybyłych gości przywitała oraz otworzyła konferencję Przewodnicząca NSZZ RI „Solidarność” Teresa Hałas. W konferencji uczestniczyli mi.in.: Stanisław Gogacz Senator RP, Magdalena Wachnicka – Witzke Zastępca Prezesa KRUS, przedstawiciele firm ubezpieczeniowych oraz Związkowcy.
W imieniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Grzegorza Pudy system ubezpieczeń rolniczych w Polsce przedstawiła Pani Beata Kłopocka – Zastępca Dyrektora Departamentu Budżetu i Finansów w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, . System ubezpieczeń rolniczych w Polsce wprowadzony został mocą z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2019 r. poz. 477), na podstawie której stosowane są z budżetu państwa dopłaty do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia od wystąpienia następujących zdarzeń losowych:
– dla produkcji roślinnej (tj. upraw – zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych) od: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, suszy, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych,
– dla produkcji zwierzęcej (tj. bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń) od: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
Poziom dopłat z budżetu państwa do składek ubezpieczeń należnych od producentów rolnych z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia upraw rolnych lub zwierząt gospodarskich na 2021 r. został określony przez Radę Ministrów w Rozporządzeniu z dnia 24 listopada 2020 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2021 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2125), w wysokości: 65% składki do 1 ha upraw rolnych i 65% składki do 1 szt. zwierzęcia gospodarskiego.
Zgodnie z ww. ustawą dopłaty z budżetu państwa do składek ubezpieczenia będą przysługiwały producentom rolnym w wysokości do 65% składki w przypadku zawarcia przez producenta rolnego umowy ubezpieczenia zawierającej pakiet rodzajów ryzyka i określenia przez zakład ubezpieczeń stawki taryfowej nie przekraczających 9% sumy ubezpieczenia. W przypadku upraw prowadzonych na użytkach rolnych klasy V i VI powyższa stawka taryfowa będzie mogła zostać określona w wyższej wysokości, tj. odpowiednio 12% i 15% sumy ubezpieczenia tych upraw.
W przypadku określenia przez zakłady ubezpieczeń stawek taryfowych ubezpieczenia przekraczających odpowiednio 9%, 12% i 15% sumy ubezpieczenia upraw, z wyłączeniem upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek, od pełnego pakietu ryzyk (10 rodzajów ryzyka), dopłaty do tych stawek będą pomniejszane proporcjonalnie do procentu ich podwyższenia, bez uwzględniania tutaj stawek taryfowych dla ryzyka suszy i ujemnych skutków przezimowania.
Natomiast w przypadku ustalenia składki ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek, z zastosowaniem stawki taryfowej przekraczającej odpowiednio 9%, 12% i 15% sumy ubezpieczenia, dopłaty do składek producentów rolnych będą stosowane do tych wysokości sumy ubezpieczenia. Pozostałą część składki w całości zapłaci rolnik.
W przypadku ubezpieczenia zwierząt gospodarskich dopłaty będą przysługiwały producentom rolnym w wysokości do 65% składki, w przypadku określenia przez zakłady ubezpieczeń stawek taryfowych ubezpieczenia od łącznego ubezpieczenia zwierząt nie przekraczających 0,5% sumy ubezpieczenia.
Na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawarł z siedmioma zakładami ubezpieczeń umowy w sprawie stosowania w 2021 r. dopłat ze środków budżetu państwa do składek ubezpieczenia upraw rolnych lub zwierząt gospodarskich, tj. z:
- Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w Warszawie,
- Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW” z siedzibą w Warszawie,
- Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu,
- Pocztowym Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Warszawie,
- InterRisk Towarzystwem Ubezpieczeń SA Vienna Insurance Group z siedzibą w Warszawie,
- TUZ Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Warszawie,
- Vereinigte Hagelversicherung VVaG (siedziba w Gießen), Oddział VH VVaG TUW w Polsce z siedzibą Oddziału w Poznaniu.
Ministerstwo Rolnictwa odnotowuje wzrost liczby ubezpieczonych hektarów użytków rolnych. Jesienią 2020 roku liczba ubezpieczonych hektarów wynosiła 1 mln 113 tys. ha, a od stycznia do 15 czerwca 2021 roku było to już ponad 2 mln 102 tys. ha. Jednocześnie z roku na rok rośnie wysokość wypłacanych świadczeń przez zakłady ubezpieczeń: w 2018 roku wypłacono ponad 273 mln zł, w 2019 ponad 423 mln zł, w stosunku do 2018 roku był to wzrost o prawie 55%. W 2020 r. wypłacono ok. 590 mln zł, w stosunku do 2019 roku był to wzrost o ok. 40%, a w stosunku do roku 2018 o 115%. W ustawie budżetowej na rok 2021 części 32- Rolnictwo, dział 010 – Rolnictwo i łowiectwo, rozdział 01026 – Dopłaty do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich kwota wydatków w wysokości 400 mln zł wynika z możliwości budżetu państwa dofinansowania tego zadania w roku bieżącym. MRiRW poinformowało, że w umowach zawartych w grudniu 2020 r. z siedmioma zakładami ubezpieczeń na dofinansowanie w 2021 r. 65 % składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich dostępna kwota wydatków została w pełni rozdysponowania. W przypadku pojawienia się oszczędności w realizacji wydatków na realizację innych zadań w częściach budżetu państwa, których Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest dysponentem w pierwszej kolejności uwolnione wydatki zostaną przeznaczone na zwiększenie kwot wydatków na dopłaty do składek ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Ministerstwo poinformowało również, że w resorcie trwają prace, które mają na celu wypracowanie rozwiązań zwiększających efektywność, racjonalność stosowanej dotacji z budżetu państwa do oferowanych rolnikom produktów ubezpieczeniowych, jak również poszerzenie ich listy. W ramach projektu GOSPOSTRATEG-a (trzyletni projekt badawczy pt.: „Ubezpieczenia gospodarcze w holistycznym zarządzaniu ryzykiem w rolnictwie zorientowanym na zrównoważenie, wdrażanie innowacji i technologii oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu”) w pracach uczestniczą Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Instytut Badawczy w Warszawie, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Efekty projektu zostaną wykorzystane do przygotowania nowych rozwiązań w zakresie przystosowania systemu ubezpieczenia produkcji rolnej w Polsce.
Następnie referat pt.: Instrumenty stabilizacji dochodu w Unii Europejskiej wygłosiła Pani dr hab. Marietta Janowicz-Lomott, (prof. SGH). Celem działania instrumentu stabilizacji dochodów jest wyrównanie strat w dochodach rolnika, niezależnie od rodzaju zagrożeń, które się zrealizowały. Ma na celu stworzenie pewnego poziomu bezpieczeństwa dla rolników, poprzez ochronę, w ramach jednego kontraktu, przed negatywnymi konsekwencjami niekorzystnych tendencji w dochodach niezależnie od ich źródeł. Pani prof. Marietta Janowicz-Lomott przedstawiła zebranym system ubezpieczenia Włoch oraz zasady obowiązujące od 2012 roku na Węgrzech.
Pani profesor Marietta Janowicz-Lomott we wnioskach wskazała, iż kraje członkowskie UE wskazują konieczność stabilizowania dochodów rolniczych. Warunkiem kluczowym stosowania instrumentów stabilizacji dochodów jest wprowadzenie (choćby uproszczonych, indeksowych) zasad kalkulacji dochodu (szczególnie kosztów). Badania teoretyczne i symulacja instrumentów stabilizacji dochodów wykazują bardzo duże zmienności poziomu wypłat. Bez środków z PROW instrument nie ma szans powodzenia, z drugiej zaś strony należy wskazać na ograniczoność środków z PROW. Należy podkreślić, że instrument stabilizacji dochodu nie może być jedynym elementem „walki” z niestabilnością dochodów rolniczych, konieczne jest budowanie kompleksowych systemów zarządzania gospodarstwem rolnym w warunkach ryzyka.
Kolejnym prelegentem był dr inż. Michał Soliwoda, Zakład Finansów i Zarządzania Ryzykiem Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. Pan dr Soliwoda przedstawił temat „Od ubezpieczeń od pojedynczych ryzyk do ubezpieczenia/stabilizowania dochodów rolnych – wnioski i lekcje dla Polski z rolnictwa światowego”. Decyzje rolników o ewentualnym zakupie ubezpieczenia powinny wynikać z całokształtu realizowanej strategii, nawet niesformalizowanej, zarządzania ryzykiem w gospodarstwach. Znaczna liczba instrumentów zarządzania ryzykiem, dostępnych w samych gospodarstwach, ale i umożliwiających jego transfer na rynek ubezpieczeniowy i finansowy, z jednej strony oraz wielość determinant ich stosowania z drugiej, mogą powodować, iż niekiedy bardzo trudno jest podjąć decyzję o wyborze odpowiedniej strategii, a więc o strukturze i intensywności ich użytkowania. Rolnicy są w stanie zarządzać sami ryzykiem lub też dokonywać transferu do ubezpieczycieli. Ubezpieczenia rolne (w tym dochodów) to tylko jeden z instrumentów zarządzania ryzykiem, na które spojrzeć należy całościowo/holistycznie. W przypadku doboru odpowiedniego typu ubezpieczeń upraw ważna jest dostępność danych na temat strat w przyszłości, a także stopień obeznania ubezpieczonych z instrumentami transferu ryzyka i dostępność tych instrumentów dla rolników – podkreślił dr inż. Michał Soliwoda.
Pan Wojciech Kędzia, Zastępca Dyrektora Generalnego Krajowego Wsparcia Rolnictwa zaprezentował temat „Związek Wzajemności Członkowskiej jako alternatywny model ubezpieczenia majątku KOWR”. W swojej prezentacji przedstawił różnice między TUW a ZWC, a także korzyści wynikające z utworzenia Związku Wzajemności Członkowskiej. Związek Wzajemności Członkowskiej (ZWC) – jest wyodrębnioną w ramach TUW grupą wspólnego interesu ubezpieczeniowego. Stanowi swego rodzaju „towarzystwo w towarzystwie”. Potwierdzeniem odrębności Związku jest oddzielne ustalenie wyniku finansowego i związanych z tym zasad podziału nadwyżki lub uczestnictwa w pokryciu niedoborów. Charakteryzuje się pewną autonomią ekonomiczną i organizacyjną. Podstawa prawna: art. 108 Ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej: „W towarzystwie mogą być tworzone związki wzajemności członkowskiej, jeżeli tak stanowi statut towarzystwa.”
Senator RP Jerzy Chróścikowski, Przewodniczący Senackiej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w swoim wystąpieniu podkreślił, że na podstawie wygłoszonych podczas konferencji wykładów dokładnie widzimy, że fundusze wzajemnego gwarantowania mogą być alternatywą dla obecnego systemu ubezpieczeń w rolnictwie ale potrzeba wiele pracy aby dostosować prawodawstwo, jest to wielkie wyzwanie. Co może skłonić rolników do ubezpieczania się, jakie oczekiwania mają wobec ubezpieczycieli i w jakim kierunku powinny iść zmiany w ubezpieczeniach rolnych – nad tym wszystkim należy pracować. Senator Jerzy Chróścikowski wskazywał także, że jest potrzeba kompleksowego podejścia do ubezpieczeń rolnych, konieczna jest zmiana systemu ubezpieczeń. Cały czas zachęcamy rolników do ubezpieczenia. Senator przywołał wkład NSZZ RI „Solidarność” w prace dotyczące zmian systemowych w zakresie ubezpieczeń upraw rolnych.
Stwierdził również, że pakietowe ubezpieczenie jest korzystniejszym rozwiązaniem dojścia do powszechności ubezpieczeń. Jest brak powszechności ubezpieczenia, mimo że mamy obowiązek ubezpieczyć 50 proc. swoich gruntów. Trzeba dalej myśleć o tym, aby te ubezpieczenia były pakietowe. Rolnicy wybierają jedno ryzyko, taniej się ubezpieczają, w związku z tym uważam, że powinniśmy podyskutować nad zmianą systemu, może większej asekuracji, której możliwość miałyby firmy ubezpieczeniowe. W zmian za to z budżetu państwa nie wydawalibyśmy przeszło 2 mld złotych, tylko może trzeba by było do asekuracji dołożyć w przypadku większych klęsk żywiołowych, które występują. To jest dyskusja na etapie rządu, parlamentu – zaznaczył Senator Jerzy Chróścikowski.
Na zakończenie spotkania Prezes Fundacji Wspierania Ubezpieczeń Wzajemnych Jarosław Bierecki podsumował spotkanie. Podziękował za merytoryczną i ciekawa dyskusje, która daje kierunki działań w celu polepszenia systemu ubezpieczeń rolniczych, ale podkreślił, że do tego potrzebne są konkretne zmiany prawne –podkreślił Prezes Jarosław Bierecki.
Konkluzje pokonferencyjne zostały przedstawione w dniu 27 czerwca br. przez Senatora RP Jerzego Chróścikowskiego.
